Hợp tác quốc tế trong nghiên cứu đánh giá tác động môi trường do phát thải phóng xạ từ NMĐHN – một đề xuất sau khi thực hiện đề tài KC-05.04/11-15

Đề tài KC-05.04/11-15 “Nghiên cứu đánh giá tác động môi trường của phóng xạ phát ra từ nhà máy điện hạt nhân (NMĐHN) Ninh Thuận 1 trong điều kiện hoạt động bình thường và khi xảy ra sự cố theo các cấp độ khác nhau” thuộc chương trình khoa học và công nghệ cấp nhà nước giai đoạn 2011-2015 Nghiên cứu ứng dụng và phát triển công nghệ năng lượng (KC-05) do TS. Nguyễn Tuấn Khải làm chủ nhiệm và Viện Khoa học kỹ thuật hạt nhân là cơ quan chủ trì đã được nghiệm thu và nhận được sự đánh giá tích cực của Hội đồng khoa học cấp nhà nước.

       Có thể nói đề tài về cơ bản đã hoàn thành các nội dung nghiên cứu, bao gồm đánh giá số hạng nguồn phóng xạ, xây dựng bản đồ phân bố hoạt độ và liều bức xạ, đánh giá tác động môi trường gây bởi sự phát thải chất phóng xạ từ NMĐHN Ninh Thuận 1 trong điều kiện làm việc bình thường, cũng như trong một số kịch bản tai nạn theo các cấp độ của thang sự cố/tai nạn hạt nhân quốc tế (INES) trong phạm vi bán kính 80 km từ vị trí nhà máy (phát tán phóng xạ tầm gần) dựa trên các tiêu chuẩn đánh giá của Cơ quan Pháp quy hạt nhân Hoa Kỳ (USNRC). Các thông tin về nội dung, các kết quả nghiên cứu và đào tạo của đề tài có thể tìm hiểu trong trang thông tin của Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam. Trong bài viết này chúng tôi muốn đề xuất một sự hợp tác quốc tế với Viện Công nghệ hạt nhân Thái Lan (TINT) với nội dung nghiên cứu đánh giá phát tán phóng xạ tầm xa và tác động môi trường đối với một số nước trong khu vực Đông Nam Á từ các dự án ĐHN Ninh Thuận 1 và 2 của Việt Nam và đặc biệt từ hai NMĐHN Phòng Thành và Hải Nam của Trung Quốc sẽ đi vào hoạt động trong năm nay.

       Trong thời gian gầy đây,Thái Lan rất quan tâm đến dự án ĐHN Ninh Thuận trên phương diện đánh giá ảnh hưởng và tác động môi trường trong trường hợp xảy ra sự cố/tai nạn do sự phát tán phóng xạ có thể lan đến các quốc gia láng giềng với Việt Nam. Vấn đề này đã được Bộ trưởng Bộ KHCN Thái Lan giao cho các nhà khoa học tại Viện Công nghệ hạt nhân Thái Lan nghiên cứu và cho đánh giá. Trong hai ngày 25 và 26 tháng 1 năm 2016 tại Viện Công nghệ hạt nhân Thái Lan đã diễn ra hội thảo kỹ thuật phối hợp giữa Viện Công nghệ hạt nhân Thái Lan và Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam với chủ đề ”Nghiên cứu an toàn NMĐHN” (Nuclear Power Plant Safety Research). Được sự đồng ý của lãnh đạo Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam, đoàn gồm 06 cán bộ nghiên cứu của hai Trung tâm Năng lượng hạt nhân và An toàn hạt nhân của Viện Khoa học và kỹ thuật hạt nhân đã tham dự hội thảo nói trên và trình bày 07 báo cáo khoa học về năng lực nghiên cứu và chương trình phát triển nguồn nhân lực ĐHN của Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam, đánh giá số hạng nguồn và tác động môi trường từ một số kịch bản tai nạn giả định tại NMĐHN Ninh Thuận 1, nghiên cứu các đặc trưng vật lý, tính toán tối ưu nạp tải nhiên liệu, nghiên cứu an toàn thủy nhiệt và an toàn hạt nhân trong phòng chống sự cố nặng đối với công nghệ VVER-1200. Các báo cáo của đoàn đã nhận được sự quan tâm và đánh giá cao của lãnh đạo Viện Công nghệ hạt nhân (TINT) và các nhà khoa học Thái Lan. Tham gia hội thảovề phía Thái Lan là các nhóm nghiên cứu của Viện Công nghệ hạt nhân (TINT), các nhà khoa học đến từ Đại học Chulalongkorn, Đại học công nghệ King Mongkut và Cơ quan năng lượng nguyên tử vì hòa bình (OAP). Các báo cáo của phía Thái Land tập trung vào chủ đề về đánh giá năng lực nghiên cứu công nghệ và an toàn ĐHN, hệ thống quan trắc cảnh báo phóng xạ môi trường, các ứng dụng kỹ thuật và phân tích hạt nhân trên lò phản ứng nghiên cứu TRIGA Mark III của Thái Lan. Thông qua các trao đổi khoa học hai bên đã nhận thức được các vấn đề chung cùng quan tâm và có mong muốn đẩy mạnh hợp tác. Sau khi trao đổi và xem xét tính khả thi của một số đề xuất nghiên cứu phối hợp, hai bên đã thống nhất lựa chọn đề tài nghiên cứu vấn đề lan truyền phóng xạ tầm xa và đánh giá tác động môi trường xuyên biên giới từ các kịch bản tai nạn giả định tại NMĐHN Ninh Thuận của Việt Nam và NMĐHN Phòng Thành của Trung Quốc, tiến tới cùng xây dựng, phát triển và sở hữu chung một phần mềm tính toán chuyên dụng. Trên cơ sở đề xuất này hai bên đang thảo luận để đi đến thống nhất mô hình hợp tác nghiên cứu phù hợp, hiệu quả để đệ trình lãnh đạo của Viện Công nghệ hạt nhân Thái Lan và Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam xem xét. Hai bên hy vọng mô hình hợp tác nghiên cứu nếu được thông qua có thể là tiền đề cho một số đề tài hợp tác tiếp theo, kể cả các chương trình trao đổi khoa học và phát triển nguồn nhân lực.

       Với sự cố gắng của cả hai bên là Viện Công nghệ hạt nhân Thái Lan và Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam, cùng với công tác tổ chức tốt của phía Thái Lan hội thảo đã thành công tốt đẹp, được xem là bước khởi đầu cho sự hợp tác nghiên cứu và trao đổi khoa học giữa hai Viện, tiến tới phát triển hệ thống nghiên cứu an toàn ĐHN giữa các nước Đông Nam Á. 

Nguyễn Tuấn Khải, Viện Khoa học kỹ thuật hạt nhân