Seminar Khoa học: “Neutron và vật lý liên quan, đóng góp của ba nhà khoa học nữ”

Hòa trong không khí rộng ràng của những ngày đầu tháng ba, khi cả thế giới tôn vinh một nửa yêu thương của nhân loại, sáng ngày 06/3/2025, được sự đồng ý của Ban lãnh đạo Viện Khoa học và Kỹ thuật hạt nhân (KH&KTHN), Đoàn thanh niên Viện KH&KTHN đã tổ chức seminar khoa học với chủ đề “Neutron và vật lý liên quan, đóng góp của ba nhà khoa học nữ”. Buổi hội thảo được trình bày bởi GS. TS Đào Tiến Khoa - nguyên giám đốc Trung tâm Vật lý hạt nhân nhằm tôn vinh, ca ngợi và biểu dương những người phụ nữ trong nghiên cứu khoa học.  

Tham dự buổi hội thảo có PGS.TS Phạm Đức Khuê – Viện trưởng, TS. Phạm Ngọc Đồng – Phó Viện trưởng và đông đảo cán bộ khoa học, cán bộ nữ của Viện KH&KTHN.

PGS.TS.Phạm Đức Khuê – Viện trưởng Viện KH&KTHN phát biểu tại buổi seminar khoa học

Phát biểu mở đầu buổi Hội thảo, PGS.TS Phạm Đức Khuê gửi lời cảm ơn chân thành tới GS.TS. Đào Tiến Khoa – người luôn tâm huyết và truyền cảm hứng khoa học cho các thế hệ đi sau, đặc biệt nhân ngày Quốc tế phụ nữ 8/3 giáo sư đã dành thời gian giới thiệu những đóng góp của ba nhà khoa học với phát hiện về neutron và những tính chất vật lý liên quan. Trong dịp này, PGS. TS Phạm Đức Khuê cũng đã ghi nhận những đóng góp của các cán bộ nữ trong đơn vị, PGS. TS Phạm Đức Khuê chúc chị em phụ nữ luôn xinh đẹp, mạnh khoẻ và hoàn thành tốt công việc ở trong đơn vị cũng như vai trò của người phụ nữ trong gia đình.

GS.TS. Đào Tiến Khoa trình bày tại buổi seminar khoa học

Trong buổi hội thảo, GS.TS Đào Tiến Khoa đã dẫn dắt người nghe đi từ những phát hiện ban đầu về neutron và vật lý liên quan ở các thang đo khác nhau của các nhà khoa học về vật lý hạt nhân, hoá học đến những đóng góp của ba nhà khoa học nữ Ida Tacke-Noddak (1896-1978), Lise Meitner (1878-1968) và Jocelyn Bell (1943) với quan điểm mới phá vỡ những định kiến trước đó giúp cho khoa học và công nghệ hạt nhân phát triển vượt bậc trong thế kỷ 20.

Ida Tacke-Noddak (1896-1978) là một nhà hóa học và vật lý người Đức. Bà là người đầu tiên đề cập đến ý tưởng về phân hạch hạt nhân vào năm 1934. Ida Tacke-Noddak không những chỉ ra đúng sai sót trong bằng chứng hóa học của Enrico Fermi trong các thí nghiệm bắn phá neutron năm 1934 của ông, mà còn gợi ý khả năng rằng "có thể hạt nhân vỡ thành nhiều mảnh lớn, tất nhiên sẽ là đồng vị của các nguyên tố đã biết nhưng không phải là hàng xóm của nguyên tố bị chiếu xạ". Ý kiến của bà đã báo trước những gì sẽ được biết đến vài năm sau đó là phân hạch hạt nhân. Tuy nhiên, Noddack không đưa ra bằng chứng thực nghiệm hoặc cơ sở lý thuyết nào cho khả năng này, điều này thách thức sự hiểu biết vào thời điểm đó.

Tiếp theo, GS. TS Đào Tiến Khoa trình bày những đóng góp của nhà Vật lý người Áo - Lise Meitner (1878-1968), một người rất đam mê Toán học và là người phụ nữ đầu tiên được giữ một vị trí hưởng lương theo hiến pháp thời đó. Meitner là một thành viên của nhóm phát hiện ra phản ứng phân hạch hạt nhân. Bà được đề cử 19 lần cho giải Nobel Hoá học và  được đề cử 30 lần giải Nobel Vật Lý. Mặc dù không được giải thưởng Nobel nhưng nguyên tố 109 Meinerium được đặt tên của bà cùng nhiều giải thưởng khác để vinh danh cho những đóng góp không ngừng nghỉ trong nhiều thập kỷ.

Cuối bài trình bày, GS. TS Đào Tiến Khoa kể về câu chuyện của nhà Vật lý thiên văn người Bắc Ireland – bà Jocelyn Bell (1943). Jocelyn Bell là người đầu tiên phát hiện ra tín hiệu vô tuyến từ sao xung đầu tiên vào năm 1967 khi bà vẫn còn là sinh viên Đại học Cambridge. Bà là Chủ tịch của Hội Thiên văn Hoàng gia  từ năm 2002 đến 2004 và là chủ tịch Viện vật lý từ 10/2008 đến 10/2010. Bà đã trao toàn bộ khoản tiền thưởng trị giá 2,3 triệu bảng của Giải đặc biệt của Giải đột phá trong Vật lý cơ bản năm 2018 để giúp phụ nữ, người dân tộc thiểu số, và học sinh tị nạn trở thành nhà nghiên cứu vật lý.

Kết thúc buổi seminar khoa học, GS.TS.Đào Tiến Khoa nhấn mạnh các chị em phụ nữ hãy phất cờ trong tay, giữ vững niềm đam mê nghiên cứu khoa học và phát triển thế mạnh của bản thân mình. Cuối cùng là lời chúc mừng các chị em phụ nữ một ngày 8/3 thật vui vẻ và ý nghĩa!

Nhân ngày Quốc tế Phụ nữ 8/3, GS.TS.Đào Tiến Khoa gửi những lời chúc tốt đẹp nhất đến các nữ cán bộ viên chức, người lao động của Viện KH&KTHN. Rất mong các nhà khoa học nữ của Viện hãy giữ vững niềm đam mê nghiêm cứu khoa học và phát huy thế mạnh của bản thân mình, tiếp tục vững bước trên con đường tri thức.

 Viện Khoa học và Kỹ thuật hạt nhân.