Trường hè quốc tế "Phá băng tri thức" và thám hiểm Bắc Cực

Nhân dịp kỷ niệm 80 năm ngành công nghiệp hạt nhân Nga và 500 năm phát triển tuyến đường biển Bắc, mạng lưới Trung tâm Thông tin Công nghiệp Hạt nhân với sự hỗ trợ của Tập đoàn Năng lượng Nguyên tử Quốc gia Liên bang Nga đã tổ chức trường hè “Phá băng tri thức”, từ ngày ngày 13 đến 22 tháng 08 năm 2025. Thành phần tham dự bao gồm một số các nhà khoa học quốc tế nổi tiếng, chuyên gia công nghiệp hạt nhân, nhà nghiên cứu Bắc Cực, những người ủng hộ khoa học và các em học sinh xuất sắc tuổi từ 14-16 đến từ Nga và 21 các quốc gia khác. Phía Việt Nam vinh dự tham gia có em Nguyễn Nam Sơn (Trường THCS Thực nghiệm - Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam) cùng TS. Lê Xuân Chung với vai trò chuyên gia đến từ Viện Khoa học và Kỹ thuật hạt nhân. Đây là một trường hè đặc biệt vì nó được tổ chức trên hành trình đến Bắc Cực, thực hiện bởi con tàu phá băng nguyên tử mang tên "50 Let Pobedy" (50 Năm Chiến Thắng). Dự án này nhằm mục đích tìm kiếm và hỗ trợ các em học sinh tài năng phát triển năng lực và thúc đẩy định hướng nghề nghiệp sớm.

Hình ảnh toàn đoàn trên tàu phá băng trên đường chinh phục Bắc Cực

Chuyến thám hiểm được thực hiện theo lộ trình từ cảng Murmansk ​​đến Bắc Cực vào ngày 17 tháng 8 và trở về Murmansk ngày 22 tháng 8, đúng vào Ngày Quốc kỳ Liên bang Nga. Trong suốt hành trình, những người tham gia đã được tìm hiểu về cấu trúc và hoạt động của tàu phá băng nguyên tử, chiêm ngưỡng vẻ đẹp thiên nhiên độc đáo của vùng Bắc Cực, thực hiện chuyến hành trình vòng quanh thế giới nhanh nhất từ ​​trước đến nay khi đi bộ quanh điểm giao nhau của các đường kinh tuyến trên Trái Đất, điểm cực 90 độ bắc, và lần đầu tiên thử nghiệm xe tự hành của Liên bang Nga.

TS. Lê Xuân Chung chụp ảnh kỷ niệm tại điểm cực 90^o bắc.

Bắc Cực là một vùng đất lạnh giá và khắc nghiệt, bao phủ bởi một tầng băng tuyết dày và khổng lồ, với mặt nước băng rộng lớn màu xanh sâu. Đặc điểm chính của vùng này là khí hậu lạnh giá, với nhiệt độ thường xuyên dưới 0 độ C. Vào mùa hè, Bắc Cực có ánh sáng mặt trời không ngừng suốt 24 giờ mỗi ngày, trong khi đó vào mùa đông, mặt trời không xuất hiện và vùng này chìm trong bóng tối suốt nhiều tháng với những cơn gió lạnh. Dù vậy, nơi đây vẫn có những loài động vật có vẻ ngoài khá đẹp mắt sinh sống như gấu bắc cực, hải mã, kỳ lân biển, cáo tuyết bắc cực, cá voi trắng, …

Một chú gấu bắc cực được ghi lại bởi các thành viên chuyến thám hiểm.

Tuyến đường biển phương Bắc là tuyến đường vận tải biển ngắn nhất nối liền khu vực phía Tây Á-Âu và khu vực Châu Á-Thái Bình Dương. Đây là tuyến đường giao thông quốc gia của nước Nga với lịch sử phát triển lâu đời. Lần đầu tiên tuyến đường này được nhắc đến dọc theo vùng biển Bắc Băng Dương vào năm 1525, khi nhà ngoại giao Nga Dmitry Gerasimov đề xuất ý tưởng sử dụng tuyến đường này cho giao thông hàng hải giữa Nga và Trung Quốc. Kể từ thời điểm đó, lịch sử phát triển của Tuyến đường biển phương Bắc tại Nga đã bắt đầu, đến nay đúng tròn 500 năm.

TS. Lê Xuân Chung giảng bài về vật lý hạt nhân cho các bạn học sinh trên tàu.

Nhờ sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật giờ đây việc chinh phục Bắc Cực đã thành hiện thực và dễ dàng hơn khi ứng dụng năng lượng nguyên tử. Nước Nga hiện đang là nước duy nhất sở hữu hạm đội tàu phá băng chạy bằng năng lượng nguyên tử. Trong lịch sử các nhà khoa học Liên Xô cũ cũng là những người tiên phong trong việc ứng dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hoà bình với nhà máy điện hạt nhân đầu tiên trên thế giới xây dựng tại tỉnh Obsninsk năm 1954.

Từ lâu, khó khăn trong thám hiểm Bắc Cực được so sánh với những khó khăn trong việc bay vào không gian. TS. Lê Xuân Chung, Viện Khoa học và Kỹ thuật hạt nhân, là một trong số ít người Việt Nam có cơ hội đặt chân đến nơi đây. Trong chuyến đi TS. Chung có bài giảng về vật lý hạt nhân cơ bản cho các bạn học sinh trên tàu để hiểu hơn về phản ứng phân hạch tạo ra năng lượng trong nhà máy điện hạt nhân cũng như tàu phá băng sử dụng năng lượng hạt nhân. Chuyến đi cũng góp phần tăng cường mối quan hệ tốt đẹp giữa Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam và Tập đoàn Năng lượng Nguyên tử Quốc gia Liên bang Nga (ROSATOM).

TS. Lê Xuân Chung – Viện Khoa học và Kỹ thuật hạt nhân